PLAGIAAT UIT DE INDEX VAN KRAMERS

In een eerdere kortere versie verschenen op hetvrijevolk.com

6 juni 2010

De Arabist prof. dr. F. Leemhuis heeft een Nederlandse koranvertaling vervaardigd die in 1989 voor het eerst gepubliceerd is. Professor Leemhuis is een van degenen die zich in 2010 met wat hij een fact sheet noemt, heeft gewend tot de rechtbank die over Geert Wilders moest oordelen. Ook op de televisie heeft hij zich duchtig geweerd over kwesties die de koran en Geert Wilders betreffen. Voor een buitenstaander zijn de beweringen van Leemhuis moeilijk te volgen of te controleren.

Professor Leemhuis geeft bij tijd en wijle harde oordelen over de persoonlijke  en wetenschappelijke integriteit van anderen. Er is dus enige reden om de integriteit van Professor Leemhuis zelf eens nader onder de loep te nemen. De ‘feiten’ uit de zogeheten fact sheet dienen misschien ook kort besproken te worden, maar dat laat ik hier achterwege want ze zijn in de vakliteratuur al voldoende weerlegd en hebben zoals bekend in het proces tegen Geert Wilders geen rol gespeeld.

Zou overigens deze ‘fact sheet’ van de hand van Leemhuis c.s. tijdens het proces wel behandeld zijn, dan zou het proces zijn uitgelopen op een rechtszaak over het karakter van de islam, en op welles-nietes debatten over de ‘ware betekenis’ van de tekst van de koran. De rechter-commissaris, het openbaar ministerie en de verdediging  achtten dit eenstemmig onwenselijk.

Index

Plagiaat is lastig te bewijzen, zeker als het om een vertaling gaat. Wanneer iemand apple met ‘appel’ vertaalt, is dat nu niet bepaald te beschouwen als een waterdicht bewijs van plagiaat uit een andere vertaling die eveneens apple met ‘appel’ heeft vertaald. Maar met de index van een vertaling ligt het anders. De Koranvertaling van J.H. Kramers (1891-1951) is voor het eerst in druk uitgegeven rond het jaar 1956.  Deze vertaling heeft, zoals de meeste Koranvertalingen, achterin een ‘index’ of ‘register’ waarin per onderwerp op alfabet gemeld wordt waar in de tekst van de koran over dit onderwerp gesproken wordt. De index van de koranvertaling van Kramers is uitgebreid en gedetailleerd.

Bij zo’n register of index is plagiaat denkbaar. Het is voorstelbaar dat iemand die een boek gaat vertalen dat al eerder vertaald is, dat zo iemand wanneer hij aan de index toe is, uit luiheid of haast, bij zichzelf denkt: ‘Ach, het werk van mijn voorganger zal wel kloppen, dat kopieer ik. Als mijn voorganger in de index van zijn vertaling beweert dat de Koran in hoofdstuk zoveel, vers zoveel, over de zon of de sterren spreekt, kan ik dat zonder enig risico in de index van mijn ‘nieuwe’ vertaling herhalen’.

Dezelfde typfouten

Ik heb hier voor me liggen De Koran: Een weergave van de betekenis van de Arabische tekst in het Nederlands door Fred Leemhuis, Wereldvenster, Tweede druk 1990, ISBN 90269 4438 1 CIP. In het ‘Register van namen en onderwerpen’, blz. 428-436, is iets vreemds aan de hand. Midden op blz. 432 staat vermeld waar de Koran in de Koran genoemd wordt. Het gaat om een hele lijst passages. Een van de passages waar volgens Leemhuis de Koran in de Koran genoemd wordt, is 29:38. Dat klopt niet. Kan gebeuren. Tikfout. Maar, en dat is waarlijk een groot wonder, ook de oudere vertaling van Kramers heeft dezelfde tikfout in de index!

Ik heb hier voor me liggen p. 696 van De Koran uit het Arabisch vertaald door J.H. Kramers, Veertiende druk, Amsterdam (Agon) 1988, ISBN 90-5157-021-X. Ook daar staat, rechter kolom, 23ste regel van onderen, dat in 29:38 de Koran genoemd wordt. Dat klopte niet, het moest niet 29:38 maar 39:28 zijn.

Het is vreemd, maar die passage 39:28 ontbreekt dan weer in de lijst die Leemhuis geeft van plaatsen waar de koran in de tekst van de koran genoemd wordt. Ook dat smeekt om een verklaring. Hoe kan dat nou? Leemhuis zal toch wel gewoon de tekst nog een keer hebben doorgenomen om zijn index te maken? Maar heeft hij deze passage, 39:28, dan over het hoofd gezien? Net als Kramers? Terwijl de tikfout ‘29:38’ die Kramers heeft gemaakt wel in de index van Leemhuis opduikt?

We zien hetzelfde bij ‘52:32’, waar volgens Leemhuis, blz. 432, ook weer de Koran genoemd wordt, linker kolom. Ook Kramers zegt dat, p. 696, rechter kolom, 14de  regel van onderen. De overeenkomst en de eendracht tussen de beide geleerden stemt tot grote vreugde, maar het klopt niet. Het moet niet 52:32 maar 52:34 zijn. Kramers en Leemhuis hebben twee keer in een reeks getallen dezelfde tikfout gemaakt. Hoe  groot is de kans dat zoiets bij toeval gebeurt? Zou er meer zijn? Ja, dat is er.

Leemhuis somt op waar in de Koran sprake is van de ‘Mensen van het boek’, zie ook weer blz. 432, en volgens Leemhuis is dat in Koran 11:94. Het is raar maar waar, zo ook Kramers, blz. 704, rechter kolom, 5de regel van boven. Dit is wel heel wonderlijk, want bij Kramers staat het in de lijst met passages over de ‘Schrift’, bij Leemhuis in de lijst met passages over ‘de mensen van het boek’. Het moet trouwens niet 11:94 maar 10:94 zijn. Weer een tikfout die Leemhuis en Kramers gemeen hebben.

Het is wel heel moeilijk een andere verklaring voor deze fouten te vinden dan dat Leemhuis zijn index niet zelf gemaakt heeft, maar dat hij deze bij elkaar heeft geplukt uit de oude index van Kramers. De fouten van Kramers die hij herhaalt, verraden hem. De verdenking dat hij meer dan tikfouten van Kramers heeft overgenomen, ligt voor de hand maar is niet te controleren, zeker niet bij passages waar Kramers zich niet heeft vergist.

Meer

Leemhuis noemt op blz. 432, 10de regel van onderen in de rechterkolom een passage die over Mohammed zou handelen. Dit klopt niet, het vers 17:11 gaat niet over Mohammed. Kramers, blz. 687, rechterkolom, 6de regel van onderen: al weer dezelfde vergissing.

Kramers meldt op blz. 688 dat Koran 43:14 melding maakt van de bespotting van Mohammed. Dat klopt niet, 43:14 luidt in de vertaling van Leemhuis ‘Wij zullen zeker tot onze Heer omkeren’. Kramers: ‘Wij zullen waarlijk tot onze Heer teruggewend worden’. Toch weet ook Leemhuis, blz. 432, rechterkolom, 4de regel van onderen, dat het in dit vers om Mohammed gaat. Het is mogelijk dat dit in een van de dozijnen moslimse korancommentaren vermeld wordt, maar ik heb geen commentaar kunnen vinden die het vers zo opvat. Het is dus bevreemdend dat de fout die Kramers bevat, ook weer bij Leemhuis opduikt.

Leemhuis schrijft op blz. 434, linkerkolom, 9de regel van boven, dat 19:51 over ‘profeten’ in het algemeen gaat. Het vers gaat in werkelijkheid alleen over Mozes. Kramers heeft in zijn index, per ongeluk, vers 49 overgeslagen, blz. 699, linker kolom, 20ste regel van onderen. Ook Leemhuis heeft dit vers over het hoofd gezien. Wat een wonderlijk toeval. Misschien weet Leemhuis, die immers professor is, zich in dit geval er uit te praten. We zijn benieuwd.

Kramers stelt, blz. 645, rechterkolom, 9de regel van boven dat in Koran 29:55 sprake is van afgodendienst die dient tot ‘instandhouding van vriendschap’. Ook bij Leemhuis duikt 29:55 op, blz. 435, linkerkolom, 5de regel van onderen. Volgens Leemhuis gaat het vers over ‘veelgodendienaren, veelgodendienst’. Kramers bevat hier een tikfout, het moet 29:25 zijn, niet 29:55. Misschien wil Leemhuis wel aanvoeren dat 29:55 ook wel althans een beetje over de ‘veelgodendienaren’ gaat, maar dat gaat de halve Koran, en de passage 29:55 is vergeleken bij de andere teksten over hetzelfde onderwerp toch niet zo specifiek dat hij apart in de index vermeld moet worden.

Natuurlijk is er meer, ook inhoudelijk. Het woordje ‘Die’, Leemhuis blz. 275, Kramers blz. 384, in 30:9 is vreemd. In het Arabisch staat er geen aanwijzend voornaamwoord. Curieus dat beide vertalers het onmiskenbare vertaalprobleem op dezelfde manier hebben opgelost. Beide vertalingen hebben het vreemde woord ‘Hellewachters’ in 96:18. Beide vertalingen gebruiken in 96:16 de woorden ‘zondig en leugenachtig’. Maar wie weet, dat valt (ondanks de discussies over dit vers onder de schriftgeleerden) misschien net als de vele andere dergelijke gevallen onder het appel/apple probleem.

Hans Jansen